فصل ششم : جهاد
6 / 1گونه های جهاد
تحف العقول :[از امام حسین علیه السلام ] در باره جهاد ، سؤال شد که : آیا سنّت (مستحب) است یا فریضه (واجب) ؟ فرمود : «جهاد ، چهار گونه است : دو گونه آن، فریضه است و [سوم ،] جهاد سنّتی که جز با فریضه بر پا نمی شود و [چهارم،] جهادی که سنّت [محض] است . امّا یکی از دو جهاد فریضه ، مجاهده انسان با نفس خود برای بازداری از معاصی الهی است و آن ، از بزرگ ترینِ جهادهاست . و [دوم ،] جهاد با کفّاری است که نزدیک شما هستند . امّا جهادی که سنّت است و جز با فریضه برپا نمی شود ، جهاد با دشمنِ یورشگر است که بر همه امّت، واجب است و اگر آن را ترک کنند ، به عذاب گرفتار می شوند و این از عذاب های امّت است ؛ امّا تنها بر پیشوا ، سنّت است که همراه امّت به سوی دشمن برود و با آنان بجنگد . امّا جهادی که سنّت [ محض ] است ، هر سنّتی است که انسان ، آن را برپا کند و برای برپایی و کمال و زنده داشتنش بکوشد و کار و کوشش در آن ، از برترین اعمال است ؛ زیرا آن ، زنده کردن سنّت است. پیامبر خدا فرمود : هر کس سنّتی نیکو پی نهد ، اجرش و اجر کسانی که تا روز قیامت به آن عمل می کنند، از آنِ اوست، بی آن که از اجرهای عاملان، چیزی کم شود ».
6 / 2الدَّعوَهُ إلَی الجِهادِوقعه صفّین بَعدَ ذِکرِ کَلامِ أمیرِ المُؤمِنینَ وَالحَسَنِ بنِ عَلِیٍّ علیهماالسلام فی دَعوَهِ النّاسِ إلَی الجِهادِ قَبلَ المَسیرِ إلَی الحَربِ : ثُمَّ قامَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام خَطیبا ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ بِما هُوَ أهلُهُ ، ثُمَّ قالَ : یا أهلَ الکوفَهِ ، أنتُمُ الأَحِبَّهُ الکُرَماءُ ، وَالشِّعارُ دونَ الدِّثارِ (1) ، جِدّوا فی إحیاءِ ما دَثَرَ بَینَکُم ، وإسهالِ ما تَوَعَّرَ عَلَیکُم ، واُلفَهِ ما ذاعَ مِنکُم . ألا إنَّ الحَربَ شَرُّها ذَریعٌ ، وطَعمُها فَظیعٌ ، وهِیَ جُرَعٌ مُتَحَسّاهٌ (2) ، فَمَن أخَذَ لَها اُهبَتَها ، وَاستَعَدَّ لَها عُدَّتَها ، ولَم یَألَم کُلومَها (3) عِندَ حُلولِها ؛ فَذاکَ صاحِبُها ، ومَن عاجَلَها قَبلَ أوانِ فُرصَتِها وَاستِبصارِ سَعیِهِ فیها ؛ فَذاکَ قَمَنٌ (4) ألّا یَنفَعَ قَومَهُ ، وأن یُهلِکَ نَفسَهُ . نَسأَلُ اللّهَ بِعَونِهِ أن یَدعَمَکُم بِاُلفَتِهِ . ثُمَّ نَزَلَ . فَأَجابَ عَلِیّا إلَی السَّیرِ وَالجِهادِ جُلُّ النّاسِ . (5)
6 / 3مَن ثَبَتَ مَعَ النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله یَومَ حُنَینٍتاریخ دمشق عن محمّد بن عثمان بن أبی حرمله مولی بنی عثمان عن حسین بن علیّ علیهماالسلام :کانَ مِمَّن ثَبَتَ مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَومَ حُنَینٍ : العَبّاسُ ، وعَلِیٌّ علیه السلام ، وأبو سُفیانَ بنُ الحارِثِ ، وعَقیلُ بنُ أبی طالِبٍ ، وعَبدُ اللّهِ بنُ الزُّبَیرِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ ، وَالزُّبَیرُ بنُ العَوّامِ ، واُسامَهُ بنُ زَیدٍ . (6)
1- .الشِّعارُ : ما ولی الجَسَدَ من الثیاب ، والدِّثار : کلّ ما کان من الثیاب فوق الشِّعار (الصحاح : ج 2 ص 699 «شعر» و ص 655 «دثر») .
2- .الحُسوَهُ : الجُرعَه من الشراب مل ء الفم ممّا یُحسی (یشرب) مرّه واحده (مجمع البحرین : ج 1 ص 408 «حسا») .
3- .الکَلْمُ : الجِراحَهُ ، والجمع کلوم (الصحاح : ج 5 ص 2023 «کلم») .
4- .قَمَنٌ وقَمِنٌ وقَمِینٌ : أی خلیق وجدیر (النهایه : ج 4 ص 111 «قمن») .
5- .وقعه صفّین : ص 114 ، بحار الأنوار : ج 32 ص 404 ؛ شرح نهج البلاغه : ج 3 ص 184 .
6- .تاریخ دمشق : ج 41 ص 15 ، کنز العمّال : ج 10 ص 542 ح 30214 و 30215 وراجع : الإصابه : ج 4 ص 77 .
6 / 2دعوت به جهاد
وقعه صفّین پس از یادکردِ سخن امیرمؤمنان علیه السلام و امام حسن علیه السلام در فراخوان مردم به جهاد قبل از حرکت برای جنگ با معاویه : سپس ، حسین بن علی علیه السلام به سخنرانی ایستاد و خدا را ستود و او را ثنا گفت ، آن گونه که سزاوارش بود و پس از آن فرمود : «ای کوفیان ! شما دوستان [ما] و بزرگوارید و جامه زیرینید ، و نه رویین . بکوشید آنچه را میان شما کهنه گشته ، احیا کنید و آنچه را بر شما دشوار گشته ، آسان سازید و آنچه را پراکنده شده ، پیوند دهید . هان که جنگ ، شرّش زشت و مزه اش تلخ است و جرعه هایی به سختی فرو رونده است ! هر کس خود را برای آن، آماده کند و ساز و برگش را فراهم آورد و جراحت هایش به گاه ورود ، او را رنجیده نکند ، مردِ جنگ است و هر کس بدان بشتابد ، پیش از آن که هنگامش در رسد و بی آن که ببیند چه کاری باید برایش انجام دهد ، سزاوار آن است که به قومش سودی نرساند و خود را تباه کند . به یاری خدا ، از او می خواهیم که با [ایجاد] الفتش ، شما را استوار بدارد» . سپس فرود آمد و بیشترِ مردم ، دعوت علی علیه السلام را در حرکت و جهاد ، اجابت کردند .
6 / 3ثابت قدمان با پیامبر صلّی الله علیه و آله در جنگ حنین
تاریخ دمشق به نقل از محمّد بن عثمان بن ابی حَرمَله ، وابسته بنی عثمان ، از امام حسین علیه السلام : از زمره ثابت قدمان در جنگ حُنَین در کنار پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، عبّاس [بن عبد المطّلب] ، علی علیه السلام ، ابوسفیان بن حارث ، عقیل بن ابی طالب ، عبد اللّه بن زبیر بن عبد المطّلب ، زبیر بن عوّام و اُسامه بن زید بودند .
6 / 4کَراهَهُ الاِبتِداءِ بِالقِتالِتاریخ الطبری عن الضحّاک المشرقیّ عن الحسین علیه السلام فی جَوابِ مُسلِمِ بنِ عَوسَجَهَ لَمّا قالَ لَهُ : ألا أرمیهِ بِسَهمٍ [یَعنی شِمرا] فَإِنَّهُ قَد أمکَنَنی ، ولَیسَ یَسقُطُ مِنّی سَهمٌ ، فَالفاسِقُ مِن أعظَمِ الجَبّارینَ ؟ : لا تَرمِهِ ، فَإِنّی أکرَهُ أن أبدَأَهُم . (1)
تاریخ الطبری عن عقبه بن سمعان بَعدَ أن ذَکَرَ تَضییقَ الحُرِّ وأصحابِهِ عَلَی الحُسَینِ علیه السلام وأصحابِهِ وهُم فی طَریقِهِم قُربَ کَربَلاءَ : فَقالَ لَهُ زُهَیرُ بنُ القَینِ : یَابنَ رَسولِ اللّهِ ، إنَّ قِتالَ هؤُلاءِ أهوَنُ مِن قِتالِ مَن یَأتینا مِن بَعدِهِم ، فَلَعَمری لَیَأتینا مِن بَعدُ مَن تَری ما لا قِبَلَ لَنا بِهِ . فَقالَ لَهُ الحُسَینُ : ما کُنتُ لِأَبدَأَهُم بِالقِتالِ . (2)
6 / 5الخُدعَهُ فِی الحَربِمسند البزّار عن المسیّب بن نجبه عن الحسین بن علیّ علیهماالسلام عن النبیّ صلی الله علیه و آله :الحَربُ خُدعَهٌ . (3)
1- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 424 ، أنساب الأشراف : ج 3 ص 396 ؛ الإرشاد : ج 2 ص 96 ، إعلام الوری : ج 1 ص 458 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 5 .
2- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 409 ؛ الإرشاد : ج 2 ص 84 .
3- .مسند البزّار : ج 4 ص 187 ح 1344 .
6 / 4ناخوش داشتن شروع جنگ
تاریخ الطبری به نقل از ضحّاک مشرقی : مسلم بن عَوسَجه به او (حسین علیه السلام ) گفت : آیا به شمر که در تیررَس من است و تیری از من خطا نمی رود ، تیر نیندازم که این فاسق ، از بزرگ ترین گردنکشان است ؟ فرمود : «به او تیر مینداز؛ چرا که خوش ندارم آغازگر جنگ با آنان باشم » .
تاریخ الطبری به نقل از عُقبه بن سَمعان ، بعد از آن که در تنگنا گذاردن حسین علیه السلام و یارانش در نزدیکی کربلا توسّط حُر و همراهانش را ذکر می کند : زُهَیر بن قَین به او گفت : ای فرزند پیامبر خدا! بی گمان ، جنگ با اینان از جنگ با کسانی که پس از ایشان می آیند ، آسان تر است . به جانم سوگند ، از این پس ، کسانی می آیند که خواهی دید قدرت مقابله با آنها را نداریم . حسین علیه السلام به او فرمود : «من ، جنگ را با آنان ، آغاز نمی کنم» .
6 / 5نیرنگ در جنگ
مسند البزّار به نقل از مُسیَّب بن نَجَبه ، از امام حسین علیه السلام ، از پیامبر صلی الله علیه و آله : جنگ، یعنی نیرنگ .
6 / 6قِتالُ النّاکِثینَالأمالی للمفید بإسناده عن الإمام الحسین علیه السلام :لَمّا تَوَجَّهَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام مِنَ المَدینَهِ إلَی النّاکِثینَ بِالبَصرَهِ نَزَلَ الرَّبَذَهَ : فَلَمَّا ارتَحَلَ مِنها لَقِیَهُ عَبدُ اللّهِ بنُ خَلیفَهَ الطّائِیُّ وقَد نَزَلَ بِمَنزِلٍ یُقالُ لَهُ : قُدَیدٌ فَقَرَّبَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام . فَقالَ لَهُ عَبدُ اللّهِ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی رَدَّ الحَقَّ إلی أهلِهِ ووَضَعَهُ فی مَوضِعِهِ ، کَرِهَ ذلِکَ قَومٌ أو سُرّوا بِهِ ، فَقَد وَاللّهِ کَرِهوا مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله ونابَذوهُ وقاتَلوهُ ، فَرَدَّ اللّهُ کَیدَهُم فی نُحورِهِم ، وجَعَلَ دائِرَهَ السَّوءِ عَلَیهِم ، ووَاللّهِ لَنُجاهِدَنَّ مَعَکَ فی کُلِّ مَوطِنٍ حِفظا لِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . فَرَحَّبَ بِهِ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام وأجلَسَهُ إلی جَنبِهِ وکانَ لَهُ حَبیبا ووَلِیّا وأخَذَ یُسائِلُهُ عَنِ النّاسِ ، إلی أن سَأَلَهُ عَن أبی موسَی الأَشعَرِیِّ ، فَقالَ : وَاللّهِ ما أنَا أثِقُ بِهِ ، ولا آمَنُ عَلَیکَ خِلافَهُ إن وَجَدَ مُساعِدا عَلی ذلِکَ ! فَقالَ لَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : وَاللّهِ ما کانَ عِندی مُؤتَمَنا ولا ناصِحا ، ولَقَد کانَ الَّذینَ تَقَدَّمونِی استَولَوا عَلی مَوَدَّتِهِ ووَلَّوهُ وسَلَّطوهُ بِالإِمرَهِ عَلَی النّاسِ ، ولَقَد أرَدتُ عَزلَهُ فَسَأَلَنِیَ الأَشتَرُ فیهِ أن اُقِرَّهُ فَأَقرَرتُهُ عَلی کُرهٍ مِنّی لَهُ ، وتَحَمَّلتُ (1) عَلی صَرفِهِ مِن بَعدُ . قالَ : فَهُوَ مَعَ عَبدِ اللّهِ فی هذا ونَحوِهِ ، إذ أقبَلَ سَوادٌ کَثیرٌ مِن قِبَلِ جِبالِ طَیٍّ ، فَقالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : اُنظُروا ما هذَا السَّوادُ ؟ فَذَهَبَتِ الخَیلُ تَرکُضُ ، فَلَم تَلبَث أن رَجَعَت ، فَقیلَ : هذِهِ طَیِّءٌ قَد جاءَتکَ تَسوقُ الغَنَمَ وَالإِبِلَ وَالخَیلَ ، فَمِنهُم مَن جاءَکَ بِهَدایاهُ وکَرامَتِهِ ، ومِنهُم مَن یُریدُ النُّفورَ مَعَکَ إلی عَدُوِّکَ . فَقالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : جَزَی اللّهُ طَیّا خَیرا «وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَهِدِینَ عَلَی الْقَعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا» (2) . فَلَمَّا انتَهَوا إلَیهِ سَلَّموا عَلَیهِ . قالَ عَبدُ اللّهِ بنُ خَلیفَهَ : فَسَرَّنی وَاللّهِ ما رَأَیتُ مِن جَماعَتِهِم وحُسنِ هَیئَتِهِم ، وتَکَلَّموا فَأَقَرّوا ، وَاللّهِ ما رَأَیتُ بِعَینی خَطیبا أبلَغَ مِن خَطیبِهِم . وقامَ عَدِیُّ بنُ حاتِمٍ الطّائِیُّ فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ ، ثُمَّ قالَ : أمّا بَعدُ فَإِنّی کُنتُ أسلَمتُ عَلی عَهدِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، وأدَّیتُ الزَّکاهَ عَلی عَهدِهِ ، وقاتَلتُ أهلَ الرِّدَّهَ مِن بَعدِهِ ، أرَدتُ بِذلِکَ ما عِندَ اللّهِ ، وعَلَی اللّهِ ثَوابُ مَن أحسَنَ وَاتَّقی ، وقَد بَلَغَنا أنَّ رِجالاً مِن أهلِ مَکَّهَ نَکَثوا بَیعَتَکَ ، وخالَفوا عَلَیکَ ظالِمینَ ، فَأَتَیناکَ لِنَنصُرَکَ بِالحَقِّ ، فَنَحنُ بَینَ یَدَیکَ ، فَمُرنا بِما أحبَبتَ ، ثُمَّ أنشَأَ یَقولُ : ونَحنُ نَصَرنَا اللّهَ مِن قَبلِ ذاکُموأنتَ بِحَقًّ جِئتَنا فَسَتُنصَرُ سَنَکفیکَ دونَ النّاسِ طُرّا بِأَسرِناوأنتَ بِهِ مِن سائِرِ النّاسِ أجدَرُ فَقالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : جَزاکُمُ اللّهُ مِن حَیٍّ عَنِ الإِسلامِ وأهلِهِ خَیرا ، فَقَد أسلَمتُم طائِعینَ ، وقاتَلتُمُ المُرتَدّینَ ، ونَوَیتُم نَصرَ المُسلِمینَ . وقامَ سَعیدُ بنُ عُبَیدٍ البُحتُرِیُّ مِن بَنی بُحتُرٍ ، فَقالَ : یا أمیرَ المُؤمِنینَ! إنَّ مِنَ النّاسِ مَن یَقدِرُ أن یُعَبِّرَ بِلِسانِهِ عَمّا فی قَلبِهِ ، ومِنهُم مَن لا یَقدِرُ أن یُبَیِّنَ ما یَجِدُهُ فی نَفسِهِ بِلِسانِهِ ، فَإِن تَکَلَّفَ ذلِکَ شَقَّ عَلَیهِ ، وإن سَکَتَ عَمّا فی قَلبِهِ بَرِحَ (3) بِهِ الهَمُّ وَالبَرَمُ (4) ، وإنّی وَاللّهِ ما کُلُّ ما فی نَفسی أقدِرُ أن اُؤَدِّیَهُ إلَیکَ بِلِسانی ، ولکِن وَاللّهِ لَأَجهَدَنَّ عَلی أن اُبَیِّنَ لَکَ وَاللّهُ وَلِیُّ التَّوفیقِ . أمّا أنَا فَإِنّی ناصِحٌ لَکَ فِی السِّرِّ وَالعَلانِیَهِ ، ومُقاتِلٌ مَعَکَ الأَعداءَ فی کُلِّ مَوطِنٍ ، وأری لَکَ مِنَ الحَقِّ ما لَم أکُن أراهُ لِمَن کانَ قَبلَکَ ، ولا لِأَحَدٍ الیَومَ مِن أهلِ زَمانِکَ ، لِفَضیلَتِکَ فِی الإِسلامِ وقَرابَتِکَ مِنَ الرَّسولِ ، ولَن اُفارِقَکَ أبَدا حَتّی تَظفَرَ أو أموتَ بَینَ یَدَیکَ . فَقالَ لَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : یَرحَمُکَ اللّهُ ، فَقَد أدّی لِسانُکَ ما یَجُنُّ ضَمیرُکَ لَنا ، ونَسأَلُ اللّهَ أن یَرزُقَکَ العافِیَهَ ویُثیبَکَ الجَنَّهَ . وتَکَلَّمَ نَفَرٌ مِنهُم . . . ثُمَّ ارتَحَلَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام فَاتَّبَعَهُ مِنهُم سِتُّمِئَهِ رَجُلٍ حَتّی نَزَلَ ذاقارٍ ، فَنَزَلَها فی ألفٍ وثَلاثِمِئَهِ رَجُلٍ . (5)
1- .. فی بحار الأنوار والأمالی للطوسی : «وعملت» بدل «وتحمّلت» .
2- .النساء : 95 .
3- .بَرِحَ به : شَقّ علیه ، والتبریح : المشقّه والشِدَّه (النهایه : ج 1 ص 113 «برح») .
4- .بَرِمَ به : إذا سَئِمَهُ ومَلّهُ (النهایه : ج 1 ص 121 «برم») .
5- .الأمالی للمفید : ص 295 ح 6 ، الأمالی للطوسی : ص 70 ح 103 نحوه وکلاهما عن جابر بن یزید الجعفی عن الإمام الباقر عن أبیه علیهماالسلام ، بحار الأنوار : ج 32 ص 101 ح 72 .
6 / 6جنگ با بیعت شکنان (ناکثین)
الأمالی ، مفید به سندش ، از امام حسین علیه السلام : چون امیرمؤمنان علیه السلام از مدینه به سوی بیعت شکنان در بصره حرکت کرد ، در رَبَذه فرود آمد و چون از آن جا کوچ کرد ، عبد اللّه بن خلیفه طایی که در قُدَید، فرود آمده بود ، او را دید و امیرمؤمنان علیه السلام ، او را نزد خود آورد . عبد اللّه به علی علیه السلام گفت : ستایش ، خدایی که حق را به اهلش باز گردانْد و آن را در جایگاه خود نهاد ؛ کسی را خوش بیاید یا نیاید . به خدا سوگند ، محمّد صلی الله علیه و آله را نیز خوش نداشتند و با او دشمنی کردند و جنگیدند و خدا هم نیرنگشان را گریبانگیرِ خودشان کرد و سختیِ روزگار را بر آنان قرار داد . به خدا سوگند ، همراه تو ، در هر جا و به خاطر حفظ [سنّت] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می جنگیم . امیرمؤمنان علیه السلام به او که دوست و یار ایشان بود خیرِ مقدم گفت و او را کنار خود نشاند و از [احوال] مردم پرسید تا به ابو موسی اشعری رسید . عبد اللّه گفت : به خدا سوگند ، به او اعتماد ندارم و مطمئن نیستم که اگر یاوری بیابد ، با تو مخالفت نورزد . امیر مؤمنان علیه السلام به او فرمود : «به خدا سوگند ، نزد من هم امین و خیرخواه نیست . کسانی که پیش از من بودند ، شیفته او بودند و وی را حاکم و مسلّط بر مردم کردند و من ، خواستم که او را برکنار کنم ؛ امّا [مالک] اشتر از من خواست که او را باقی بدارم و با وجود آن که او را خوش نداشتم ، باقی اش گذاشتم و او را تا تغییر دادنش در آینده ، تحملّ کردم» . امام علیه السلام با عبد اللّه در همین سخن بودند که گروه فراوانی از سوی کوهستانِ طَی، روی آوردند . امیر مؤمنان فرمود : «ببینید که این گروه، کیستند ؟» . سواران ، به تاخت رفتند و طولی نکشید که باز گشتند و گفته شد : اینها [از] قبیله طَی هستند که گوسفند و شتر و اسب برایت می آورند و برخی از آنان ، هدایا و چیزهای باارزشی برایت آورده اند و برخی ، اراده کوچ کردن همراه تو به سوی دشمنت را دارند . امیرمؤمنان علیه السلام فرمود : «خدا به [قبیله] طَی ، پاداش خیر دهد . «خداوند ، مجاهدان را بر نشستگان، برتری و اجری بزرگ، بخشیده است» » . آنان چون به امام علیه السلام رسیدند ، سلام کردند . عبد اللّه بن خلیفه گفت : به خدا سوگند، آنچه از آن گروه و زیباییِ شکل آنها دیدم ، مرا شادمان کرد . سخن گفتند و خوب فهماندند . به خدا سوگند ، به چشم خود ، سخنوری بلیغ تر از سخنران ایشان ندیده ام . عَدیّ بن حاتم طایی برخاست و پس از سپاس و ستایشِ خداوند گفت : امّا بعد ، من در زمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله مسلمان شدم و همان روزگار نیز زکات دادم و پس از او با مرتدّان جنگیدم و هدفم از این کارها [به دست آوردن] پاداش الهی بود و پاداش نیکوکار و پرهیزگار ، بر عهده خداست . به ما خبر رسیده که مردمی از مکّه ، بیعت تو را شکسته و ستمکارانه با تو مخالفت کرده اند . ما نزد تو آمده ایم تا به حق ، یاری ات دهیم و ما در خدمت توییم . هر چه دوست داری ، به ما فرمان بده . سپس چنین سرود : و ما پیش تر نیز خدا را یاری کرده ایمو تو به حق ، نزد ما آمده ای . پس به زودی، یاری می شوی . ما به تنهایی ، جای همه مردم را برایت پُر می کنیمو تو بدان از هر کس دیگری سزاوارتری . آن گاه امیر مؤمنان فرمود : «خدا به [قبیله] شما ، از جانب اسلام و مسلمانان ، جزای خیر دهد که از سرِ طاعت ، مسلمان شدید و با مرتدان جنگیدید و قصد کمک به مسلمانان را کردید» . سعید بن عبید بُحتُری ، از بنی بُحتُر ، برخاست و گفت : ای امیر مؤمنان ! برخی از مردم می توانند آنچه در درون دارند ، بر زبان جاری کنند و برخی نمی توانند آنچه را در درون خویش می یابند ، ابراز کنند . اگر به سختی این کار را بکنند ، بر آنها سخت است و اگر درون را ابراز نکنند ، حزن و اندوه آنها را سخت فرا می گیرد . به خدا سوگند ، من همه آنچه در درون دارم ، نمی توانم با زبانم ادا کنم ؛ امّا به خدا سوگند ، می کوشم تا برایت آشکار کنم ، و کامیابی به دست خداست . امّا من ، خیرخواه تو در نهان و آشکارم و در هر جا همراه تو با دشمنان می جنگم و حقّی را برای تو می بینم که برای پیش تر از تو نمی دیدم و در این روزگار نیز برای کس دیگری نمی بینم ، به دلیل فضیلت تو در اسلام و خویشاوندی ات با پیامبر صلی الله علیه و آله . هیچ گاه از تو جدا نمی شوم تا آن که پیروز شوی و یا من در پیشگاهت بمیرم . امیر مؤمنان فرمود : «خدایت بیامرزد ! زبانت آنچه را از [محبّت] ما در درون داشتی ، ابراز کرد و ما از خدا می خواهیم که عافیت را روزی ات کند و بهشت را پاداشت دهد» . چند تن دیگر از آنها سخن گفتند ... . سپس ، امیر مؤمنان ، حرکت کرد و ششصد مرد از قبیله طَی به دنبالش حرکت کردند تا آن که در ذی قار فرود آمد ، در حالی که [هفت صد مرد دیگر به وی پیوسته بودند و] هزار و سیصد نفر بودند .
6 / 7وَضعُ الجِهادِ عَنِ النِّساءِالأمالی للصدوق عن عبد اللّه بن منصور عن جعفر بن محمّد [الصادق] علیه السلام :حَدَّثَنی أبی عن أبیه علیهماالسلام فیما قالَهُ لِاُمِّ وَهبٍ لَمّا قُتِلَ ابنُها وَهبٌ فی یَومِ عاشوراءَ فَأَخَذَت سَیفَهُ وبَرَزَت : یا اُمَّ وَهبٍ ! اِجلِسی ، فَقَد وَضَعَ اللّهُ الجِهادَ عَنِ النِّساءِ ، إنَّکِ وَابنَکِ مَعَ جَدّی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فِی الجَنَّهِ . (1)
1- .الأمالی للصدوق : ص 225 ح 239 ، روضه الواعظین : ص 207 ، بحار الأنوار : ج 44 ص 320 .
6 / 7برداشته شدن جهاد از زنان
الأمالی، صدوق به نقل از عبد اللّه بن منصور، از امام صادق علیه السلام : پدرم [امام باقر علیه السلام ]از پدرش [امام زین العابدین علیه السلام ]: برایم نقل کرد: اُمّ وَهْب ، پس از شهادت فرزندش وَهْب در روز عاشورا ، شمشیر او را برداشت و به پیکار در آمد . حسین علیه السلام به او فرمود : «ای امّ وهب ! بنشین که خداوند، جهاد را از دوش زنان، برداشته است . تو و پسرت در بهشت ، همراه جدّم محمّد صلی الله علیه و آله هستید» .
6 / 8الشَّهادَهُ الحُکمِیَّهُمسند ابن حنبل بإسناده عن الإمام الحسین علیه السلام :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَن قُتِلَ دونَ مالِهِ فَهُوَ شَهیدٌ . (1)
مسند أبی یعلی بإسناده عن الإمام الحسین علیه السلام :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَن قُتِلَ دونَ حَقِّهِ فَهُوَ شَهیدٌ . (2)
1- .مسند ابن حنبل : ج 1 ص 171 ح 590 ، تاریخ بغداد : ج 14 ص 273 ح 7564 ، کلاهما عن زید بن علی عن الإمام زین العابدین علیه السلام .
2- .مسند أبی یعلی : ج 6 ص 179 ح 6742 عن زید بن علی عن الإمام زین العابدین علیه السلام .
6 / 8آنچه در حکم شهادت است
مسند ابن حنبل به سَنَدش، از امام حسین علیه السلام : پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : «هر کس برای [حفاظت از] مالش کشته شود ، شهید است» .
مسند ابی یعلی به سندش، از امام حسین علیه السلام : پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : «هر کس برای [گرفتن] حقّش کشته شود ، شهید است» .
الفَصلُ السّابِعُ : الخمس والزّکاهمعانی الأخبار باسناده عن الحسین عن أبیه علیّ بن أبی طالب علیهماالسلام :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : العَجماءُ (1) جُبارٌ (2) ، وَالبِئرُ جُبارٌ ، وَالمَعدِنُ جُبارٌ ، وفِی الرِّکازِ (3) الخُمْسُ . (4)
صحیح البخاری عن الزهری :أخبَرَنی عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ أنَّ حُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیهماالسلامأخبَرَهُ أنَّ عَلِیّا علیه السلام قالَ : کانَت لی شارِفٌ (5) مِن نَصیبی مِنَ المَغنَمِ یَومَ بَدرٍ ، وکانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله أعطانی شارِفا مِنَ الخُمْسِ . (6)
دعائم الإسلام عن الإمام الحسین علیه السلام :زَکاهُ الفِطرِ عَلی کُلِّ حاضِرٍ وبادٍ (7) . (8)
1- .العَجماء : البَهِیمه ، سمّیت به لأنّها لا تتکلّم (النهایه : ج 3 ص 187 «عجم») .
2- .جُبار : الهَدَرُ ، یعنی لا غَرَمَ فیه (مجمع البحرین : ج 1 ص 268 «جبر») .
3- .الرِّکزَهُ: القِطعه من جواهر الأرض المرکوزه فیها ، والجمع : رِکاز (النهایه : ج 2 ص 258 «رکز») .
4- .معانی الأخبار : ص 303 ح 1 عن زید بن علی عن الإمام زین العابدین علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 96 ص 190 ح 5 . یقسّم الخمس ستّه أسهم . ثلاثه منها لرسول اللّه 9 .
5- .الشّارِفُ : الناقَهُ المُسِنَّه (النهایه : ج 2 ص 462 «شرف») .
6- .صحیح البخاری : ج 3 ص 1125 ح 2925 و ج 4 ص 1470 ح 3781 ، صحیح مسلم : ج 3 ص 1569 ح 2 ، سنن أبی داوود : ج 3 ص 148 ح 2986 ، السنن الکبری : ج 6 ص 555 ح 12956 ، السیره النبویّه لابن کثیر : ج 2 ص 541 ، کنز العمّال : ج 5 ص 502 ح 13742 .
7- .الحاضر : المقیم فی المُدن والقُری ، والبادی : المقیم بالبادیه (النهایه : ج 1 ص 398 «حضر») .
8- .دعائم الإسلام : ج 1 ص 267 ، بحار الأنوار : ج 96 ص 110 ح 16 .